ÇOKLUORTAM UYGULAMALARI İÇİN GEREKLİ BİLGİSAYAR YAZILIMI
Çokluortam yazılımlarını sistem yazılımları ve uygulama geliştirmek için kullanılan yazılımlar olarak sınıflandırabiliriz.
1.Çokluortam Sistem Yazılımları
Sistem yazılımları, uygulama yazılımları ile sistem kaynakları arasında iletişimi sağlama görevini görürler. Bu tür yazılımlara en yaygın örnek Microsoft’un kullandığı Çokluortam Kontrol Arayüzüdür (MCI: Multimedia Control Interface). Bu arayüzün şemantik sunumu aşağıdaki gibidir [1].
Bu arayüzler;
1.1. Telefon
Telekomünikasyon alanında son zamanların en önemli gelişmesi bilgisayar ve telefon teknolojilerinin entegrasyonudur. Bu sayede güvenilir telefon teknolojisi ile yenilikçi, esnek ve programlanabilir bilgisayar teknolojisi işbirliği içine girmiş ve bilgisayarlar tarafından kontrol edilebilen bir telekomünikasyon ağı ve telefon ağı sayesinde bilgisayarlara uzaktan erişerek çalıştırılan programlar ve kolaylıkla tamamlanabilen işlemler ortaya çıkmıştır [1].
Bu işlerin yapılabilmesi için MPC3 standartlarında Telefon Uygulama Programları arayüzü (TAPI: Telephony Aplication Programming Interface) belirlenmiştir. 1994 yılında Microsoft ve Intel’in ortak girişimiyle başlayan, Telefon Uygulama Programlama Arabirimi (TAPI), Windows için telefonla iletişim uygulamaları geliştirmeyi destekler. Sağladığı işlevsellikle telekomünikasyon ile bilgisayarı bütünleştirirken, tutarlı bir arayüz sunar. Desteklenen donanımlardan bazıları şunlardır: Sabit telefon, modemler, kameralar, IP telefonu, PBX, ISDN hatları ve ATM ağlarıdır. TAPI ile yapılabilecek uygulamalar, sabit telefonla arama yapma veya arama yanıtlamanın ötesindedir. İnternet üzerinden sesli arama (VoIP), sesli posta, video konferans, sesli yanıt sistemleri (IVR), çağrı merkezi gibi gelişmiş iletişim uygulamalarını yapmaya olanak verir. İletişim programlarıyla telefonla arama yapma, yanıt verme, arayanın numarasını görme, arama bekletme, müzik dinletme, aktarma, yapılan görüşmenin kaydedilmesi, konferans, faks yollama, sesli ve görüntülü arama yapma olanakları sağlanabilir [2]. TAPI, ayrıca ISDN, sayısal T1 gibi çeşitli hat tiplerini kontrol edebilir ve gözleyebilir. Buraya kadar anlatılanları özetleyecek olursak:
Aşağıdaki şekilde görüldüğü gibi telefon aygıtını kullanmamızı sağlayan üç yazılım katmanı vardır: Bir program, TAPI, bir telefon hizmet sağlayıcısı ve bir aygıt (telefon, fax/modem vb).
TAPI genel çalışma şekli.
1.2. Video for Windows (VfW) (Windows için Video)
Bu yazılım çokluortam uygulamalarında kullanılmak üzere video hazırlamak için Microsoft tarafından geliştirilmiştir. Amacı videoyu sıkıştırmak, sıkıştırılmış videoyu açmak ve hazırlanan videoyu ekranda göstermektir. VfW ile üretilen video AVI dosyalarında saklanır.
AVI: “Audio Video Interleaved” kelimelerinin kısaltılmışıdır. Microsoft’un geliştirdiği bir video formatıdır. 24 bit true color, platformunuzun desteklediği tüm ekran çözünürlükleri ve ses bu format ile verilebilir [3].
AVI dosyalarında her bir kare için ses ve video birlikte saklanır. VfW program seti kullanılarak kayıt yapılabilir, kayıt edilmiş videolar düzenlenebilir (edit) ya da ekranda oynatılabilir. Düzenleme işlemi videonun bir kısmını kesmek, değişik videoları birleştirmek gibi işlemlerin yapılmasıdır. VfW Videdit isimli bir programla bu işlemleri gerçekleştirir.
1.3. Quicktime
Quicktime, Apple’in geliştirdiği bir hareketli görüntü formatıdır. Quicktime da AVI’dekine benzer özellikler taşır. Pek çok platformda bu formatın destekleniyor olması Quicktime’ın, AVI’ye göre en büyük avantajıdır [3]. Çokluortam uygulamaları için ses, görüntü, canlandırma ve grafiğin standart bir yöntemle entegrasyonunu sağlar. Quicktime Jpeg, Apple Compact Video, Apple Animation Compressor, Cinepak, Real Time Video, Mpeg ve Motion Jpeg sıkıştırma yöntemlerini destekler.
1.4. Digital Video Interactive
CD-I gibi interaktif bir CD formatıdır. Etkileşimli olmasından ötürü oyunlar için idealdir. Indeo kullanılarak etkileşimli çokluortam uygulamaları geliştirilebilir. Indeo’nun bu özelliklerinden birisi Chroma Keying olarak adlandırılan ve nesneleri bilgisayarda hazırlanmış fon üzerine yerleştirmeyi mümkün kılan yeteneğidir. Chroma Keying, belirli bir renkteki (genel olarak saf mavi ya da yeşil), arka zeminin farklı görüntülerle değiştirilmesidir. Bu yöntem, insanlar saf mavi ya da yeşil giymedikleri sürece başarılı olarak uygulanabilmektedir. Buna rağmen ışıklandırma yinede önemli bir kıstastır. Renk Anahtarlaması (Chroma Keying) yönteminde eskiden, fon rengi insan yüzünde en az bulunan renk olan mavinin deneylerle bulunan bir tonundan yararlanılarak yapılırdı. Bu nedenle maviye boyanarak hazırlanan fon ve zeminden ibaret odaya “Blue Box”, Mavi Kutu denilirdi. Oysa gelişen teknolojiyle artık resim seçici ve montaj masaları hemen hemen her rengi silebilmektedirler [4].
2. Çokluortam Uygulaması Geliştirme Araçları
Çokluortam uygulamalarının hazırlanması için genel amaçlı veya özel olarak geliştirilmiş programlar kullanılabilir. Bu programları dört kategoriye ayırabiliriz:
– Programlama araçları
– Sunum araçları
– Basit etkileşimli araçlar
– Karmaşık etkileşimli yazılımlar
2.1. Programlama Araçları
Bu araçlar C, C++, Visual Basic, Delphi gibi 3. ve 4. nesil programlama dillerinden oluşur. Çokluortam uygulamalarının hazırlanmasında bu yöntem seçildiğinde içerik üzerinde azami kontrol sağlanabilir ve etkileşimli uygulamalar geliştirebilmek o derece kolaylaşır. Buna karşılık bu araçları kullanabilmek önemli ölçüde programlama tecrübesi gerektirir. Diğer geliştirme araçları genellikle 4. nesil programlama dilleri kullanılarak üretilmişlerdir [1].
2.2. Sunum Araçları
Bunlar Powerpoint ve Opus Pro gibi sunum araçlarından oluşur. Grafik özellikleri olan, ses ve görüntü verileri de dahil edebileceğimiz kelime işlemcilerini de bu sınıfta sayabiliriz. Özellikle, yazılı metin (text) ve basit grafik kullanılan uygulamalar için idealdirler. Bununla birlikte ses ve görüntü için de sınırlı uygulamalar geliştirilebilir. Öğrenmesi oldukça kolay yazılımlardır ve kısa zamanda, ucuza çokluortam uygulamaları geliştirmek için çok uygundur [1].
Opus Pro; Basit slayt gösterilerinden kapsamlı iş sunumlarına ve hatta eğitici oyunlara kadar her tür sunumu hazırlayabileceğiniz bu program artık çok daha fazla dosya tipini, gelişmiş animasyon özelliklerini ve vektör çizim araçlarını da bünyesinde barındırıyor. Microsoft Office dosya tiplerinin yanı sıra MP3 ve ASF formatları da desteklenenlere eklenmiş. Arka planın bazı bölgelerin saydam yapılabilmesi ile ilginç şekilli sunumlar da oluşturulabiliyor. Sadece tek bir EXE olarak hazırlanabilen sunumlar istenirse web de kullanılmak için de kaydedilebiliyor. Arabirim ise önceki sürümlere göre daha da geliştirilmiş. Opus’un kullanımı her ne kadar çok kolay olsa da 400 sayfanın üzerindeki mükemmel kullanım kılavuzu işleri daha da kolaylaştırıyor [5].
2.3. Basit Etkileşimli Yazılımlar
Bu araçlar etkileşimli yazılımlar üretebilmek için çok uygundur. Sunumlarda genellikle düğmeler kullanılabildiği gibi uygulamanın değişik kısımlarına gidebilmek için ‘hypertext’ de kullanılabilir. Ürünlerin birçoğu sayfa tabanlıdır. İçerik ve kontrol elemanları sayfa bazında yerleştirilir ve kontrol elemanları kullanılarak sayfalar arasında dolaşılır. Sayısal ses ve görüntünün bu araçlarla üretilen uygulamalarda kullanılabilmesi çok daha sınırlıdır. Öğrenmesi bir önceki sınıfa göre daha zordur ama programlama tecrübesi de gerektirmezler. Adobe Acrobat ve Astaund bu kategoriye örnek verilebilir [1].
2.4. Karmaşık Etkileşimli Yazılımlar
Karmaşık etkileşimli yazılımlar en güçlü çokluortam uygulamaları geliştirme yazılımlarıdır. Kontrol elemanları programlama dilleri kullanılarak eklenebilir ve bu sayede ortamın daha etkili kontrolü sağlanabilir. Keza yazılı metin, ses ve video içeren ünitelerde program kontrolünde geliştirilebilir. Bu araçların 3 değişik türü vardır:
2.4.1. Sayfa Tabanlı Yazılımlar
İçerik ve kontrol elemanları sayfalara yerleştirilir. Sayfalara, kontrol elemanlarına veya verilere ilişkilendirilmiş programlanabilen komutlar aracılığıyla erişilebilir. Eğitim amaçlı uygulamaların geliştirilmesinde çok yararlıdır [1].
2.4.2. Zaman Tabanlı Yazılımlar
Bu tür araçlarda uygulama, bir süre içerisinde belli bir sayıda sayfa veya çerçevenin oynatılmasına dayanmaktadır. Her sayfa bir zaman ekseni üzerinde birleştirilerek hazırlanır, sunum bu tabanda yapılır ve çok başarılı karmaşık canlandırmalar ve sahne geçişleri üretilebilir. En çok kullanılan örnekleri Macromedia Director ve Scala dır [1].
2.4.3. İkon Tabanlı Yazılımlar
Bu ürünler ikonların içerik veya kontrole karşılık geldiği grafik arayüzler kullanılır. Karmaşık, yapısal ürünler elde edebilmek için çok yararlı araçlardır [1].